PLANETOÏDE VOOR HANS FRIEDEMAN

Hans Friedeman (1937-1996).

Astronet, 27 november 2007

Planetoïde nummer 12134 draagt voortaan de naam Hansfriedeman. Daarmee bewijzen sterrenkundigen eer aan de in 1996 overleden wetenschapsjournalist, die dertig jaar lang werkzaam was voor de Volkskrant. Hans Friedeman was een van de eerste wetenschapsredacteuren in Nederland. Hij schreef met groot enthousiasme en gedrevenheid over sterrenkunde en ruimtevaart, algemene wetenschap en het milieu. In 1981 zorgde hij voor het eerste wetenschapskatern in een Nederlandse krant.

(12134) Hansfriedeman draait tussen de banen van Mars en Jupiter om de zon. Het naar schatting 8 tot 10 km grote rotsblok doet 5,61 jaar over een volledige omloop. De gemiddelde afstand tot de zon bedraagt 472 miljoen km. Een bijzonderheid is dat de planetoïde zich van tijd tot tijd zeer hoog boven het baanvlak van de planeten verheft of daaronder komt. De hellingshoek bedraagt meer dan 22 graden. Die keuze is natuurlijk toeval, maar achteraf gezien ook merwkaardig symbolisch. Hans Friedeman was een enthousiast zweefvlieger en zou hebben genoten van zo’n ‘bird’s eye view’ van ons zonnestelsel.

De baan van (12134) Hansfriedeman gezien van schuin bovenaf (boven) en geheel van opzij (onder). Klik verder voor een volledige baansimulatie van planetoïde (12134) Hansfriedeman.Het kleine planeetje werd in 1960 ontdekt door het Nederlandse astronomenechtpaar Ingrid van Houten-Groeneveld en wijlen Cees van Houten op fotografische platen die waren gemaakt door de Amerikaans-Nederlandse astronoom prof.dr. Tom Gehrels. De vernoeming werd op zaterdag 24 november 2007 door de Internationale Astronomische Unie bekrachtigd door middel van publicatie in Minor Planet Circular 61267.

Hoewel zo’n vijftienduizend van de thans (bijgewerkt op 19 december 2007) 173.116 genummerde planetoïden tegenwoordig een naam draagt, gebeurt het niet zo vaak dat Nederlanders een dergelijk hemellichaam naar zich vernoemd krijgen. In totaal zijn nu bijna driehonderd van de vijftienduizend van een naam voorziene planetoïden vernoemd naar bekende Nederlanders, Nederlandse steden, sterrenwachten, romanfiguren en andere Nederlandse zaken. Tegelijkertijd met Hans Friedeman vond de vernoeming plaats van de ‘Nederlandse’ planetoïden (12150) De Ruyter (naar de 17e-eeuwse admiraal Michiel de Ruyter) en (10667) Van Marxveldt (naar de meisjesboekenschrijfster Cissy van Marxveldt, pseudoniem van Setske de Haan).

Citatie:

(12134) Hansfriedeman = 2574 P-L Discovered 1960 Sept. 24 by C. J. van Houten and I. van Houten-Groeneveld on Palomar Schmidt plates taken by T. Gehrels.
Dutch journalist Johannes Lambertus Maria (“Hans”) Friedeman (1937-1996) enthusiastically reported on space travel, science and the environment. In 1977 he started his own weekly page, and in 1981 this led to the first complete section on science and society in a Dutch newspaper.

Levensloop

Hans Friedeman begon zijn journalistieke loopbaan als negentienjarige bij het dagblad Het Centrum in Utrecht. Tien jaar later, in februari 1966, werd hij redacteur buitenland bij de Volkskrant, met als speciale opdracht het volgen van lucht- en ruimtevaart. Friedeman versloeg in 1969 de eerste landing op de maan en bleef de ontwikkelingen op dat gebied al die jaren met groot enthousiasme volgen. Zijn artikelen werden gebundeld in Voetstappen op de maan, een van de eerste eigen uitgaven van de Volkskrant.

In zijn vrije tijd hield Hans zich ook bezig met luchtvaart: hij was een enthousiast zweefvlieger. Onder het pseudonym ‘Drs. Dwarswind’ deed hij op geheel eigen en hilarische wijze schrijvend verslag van zijn bovengrondse bevindingen in het tijdschrift ‘Thermiek’.

In 1971 werd Hans Friedeman de eerste redacteur wetenschap. Een droom werd werkelijkheid. In een sollicitatiebrief had hij al kenbaar gemaakt dat hij ’t liefst voor de Volkskrant ‘gestalte zou geven aan een vaste natuurwetenschappelijke rubriek’. Die kwam er in 1977 onder de titel Exact, op woensdag, een halve pagina met wetenschappelijk nieuws.

Hans Friedeman ontgon meer nieuwe terreinen voor zijn krant. In 1972 versloeg hij de eerste VN-conferentie over milieu en ontwikkeling in Stockholm, twintig jaar voor de geruchtmakende conferentie in Rio. De ideeën van de Club van Rome kregen hem in de greep, en hij schreef grote, gezichtsbepalende artikelen over schaarste aan grondstoffen en uitputting van het milieu. Ook deze artikelen werden gebundeld, in de uitgave Energie voor morgen (1973).

Friedeman ging voortdurend met zijn tijd mee, reisde veel naar de Verenigde Staten en Japan, altijd op zoek naar nieuws en achtergronden. Hij ‘ontdekte’ als een van de eerste journalisten actuele fenomenen als zure regen, het broeikaseffect en het gat in de ozonlaag. Op de redactie van zijn krant werd hij steeds meer de autoriteit en vraagbaak op het terrein van de wetenschap. Maar ook daarbuiten werd hij als een van de grondleggers van de wetenschapsjournalistiek veel gevraagd en gaf hij cursussen aan diverse universiteiten.

In 1981 zette Hans de kroon op zijn werk: er verscheen elke zaterdag een eigen katern over wetenschap en maatschappij. In het Jaarboek 1986 (uitgave Omniboek en de Volkskrant) schreef Friedeman: ‘Wetenschapsjournalistiek opereert aan het front waar nieuwe kennis en produkten van die kennis binnendringen in de samenleving. Dat gaat vaak verre van geruisloos. Automatisering, micro-elektronica, communicatiesatellieten, nieuwe geneeskundige technieken, genetische manipulatie en andere revolutionaire ontwikkelingen zijn ons leven schoksgewijs aan het veranderen.

Begin jaren negentig veranderde Hans’ leven ook met een schok. In november 1991 werd na veel medisch onderzoek vastgesteld dat hij leed aan de ziekte van Alzheimer. Een ziekte, zo wist hij, waarvan de oorzaak nog onbekend is en waarvoor een genezende behandeling helaas nog niet bestaat. Het werd een lijdensweg voor hem en zijn gezin. Hij overleed in 1996, nog geen 59 jaar oud.

MEER INFORMATIE

In de media:

Algemeen over planetoïden:

Meer nieuws over naamgeving van planetoïden op Astronet:

Tekst: Carl Koppeschaar